Vücutta hormon salgılayan bezlere endokrin veya iç salgı bezleri adı verilir. Endokrin organlar (gudde:bez) hormon sentez (üretim) ve sekresyonu (salgılanma) yaparlar. Hormonlar kan dolaşımına salgılanarak ulaştıkları hedef organlarda etkilerini gösterirler, büyüme, gelişme, üreme, metabolizma kontrolü ve iştah düzenlenmesi dahil vücuttaki birçok fizyolojik fonksiyonların sağlanmasından ve sürdürülmesinden sorumludurlar. Hormonlar ayrıca çevremize verdiğimiz tepkiyi de kontrol eder ve vücudumuzun fonksiyonları için gerekli uygun miktarda enerji ve besini sağlamaya yardımcı olurlar. Endokrin sistemi oluşturan iç salgı bezleri; hipotalamus, hipofiz, tiroid, paratiroid, pankreas, üreme bezleri (kadında overler, erkekte testisler), böbrek üstü bezleri (adrenal, surrenal), yağ dokusu ve endoteldir.Endokrinoloji (Hormon Bilim) ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı; İç Hastalıkları Anabilim Dalı içinde başlıca iç salgı bezlerinin fonksiyonlarını, salgıladıkları hormonları ve bu bezlere ait hastalıkları inceleyen, bu hastalıkların tanı, tedavi ve takibini yapan bir tıp dalıdır. Hormon eksikliği (hipofonksiyon), hormon fazlalığı (hiperfonksiyon), hormona karşı duyarlılığın azalması, dışarıdan aşırı dozda hormonların alımı, endokrin bezlerin tümörleri ve metabolizma hastalıkları, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı’nın ana konuları arasındadır. Bunun yanında özellikle diyabetes mellitus (şeker hastalığı), obezite (şişmanlık), ve hiperlipidemi (kanda kolesterol ve trigliserid yüksekliği) başta gelmek üzere metabolik sendrom, vitamin (özellikle D vitamini) ve mineral (özellikle kalsiyum, fosfor ve magnezyum) metabolizması bozukluğu ve osteoporoz (kemik erimesi) gibi metabolizma hastalıkları da bu bilim dalının çok sık görülen hastalıkları arasında yer almaktadır.Endokrin hastalıkların tanısında; ayrıntılı bir anamnez ve fizik muayene, biyokimyasal ve hormonal testler, görüntüleme yöntemleri (direkt grafiler, USG, sintigrafi, EKO, bilgisayarlı tomografi, MR, PET-BT, anjiografi gibi), ritm ve tansiyon Holter, DEXA ve organ biyopsileri kullanılmaktadır.

ENDOKRİN ORGAN VE SİSTEMLERE GÖRE BAŞLICA ENDOKRİNOLOJİK HASTALIKLAR

Hipofiz Bezi Hastalıkları

• Prolaktin (PRL, süt hormonu) hormon fazlalığı (PROLAKTİNOMA)
• Büyüme hormonu (GH) fazlalığı (JİGANTİZM ve AKROMEGALİ)
• ACTH ve Kortizol hormon fazlalığı (CUSHİNG HASTALIĞI)
• Erişkinde büyüme hormonu eksikliği ve kısa boy
• Hipofiz bezi yetersizliği (HİPOPİTUİTARİZM)
• Şekersiz şeker hastalığı (DİYABETES İNSİPİDUS)
• Hipofiz tümörleri
• Hipofiz insidentaloması
• Uygunsuz ADH sendromu
• Hipofizin iltihabi hastalıkları (HİPOFİZİT)

Tiroid Bezi Hastalıkları

• Ötiroid guatr dahil her türlü guatr (Tiroid bezi büyümesi)
• Tiroid bezinin fazla çalışması, hipofonksiyonu ( HİPERTİROİDİ/ zehirli guatr)
• Tiroid bezinin az çalışması, hiperfonksiyonu (HİPOTİROİDİ)
• Tiroid nodülü
• Tiroid bezinin iltihabi hastalıkları (TİROİDİTLER)
• Hashimoto hastalığı başta olmak üzere otoimmün tiroid hastalıkları
• Tiroid kanserleri ve diğer tümörleri
• Tiroid hormon direnci
• Ötiroid hasta sendromu

Paratiroid Bezi Hastalıkları

• Paratiroid hormon fazlalığı (PRİMER HİPERPARATİROİDİ)
• Paratiroid hormon eksikliği (HİPOPARATİROİDİ)
• Hipokalsemi ve hiperkalsemiler
• Paratiroid bezi tümörleri

Böbrek Üstü Bezi (Adrenal veya Sürrenal) Hastalıkları

• Kortizol hormonu fazlalığı (CUSHİNG SENDROMU)
• Aldosteron hormonu fazlalığı (PRİMER HİPERALDOSTERONİZM)
• Katekolamin hormonları (adrenalin, noradrenalin dopamin) fazlalığı (FEOKROMOSİTOMA)
• Primer kronik adrenokortikal yetersizlik (ADDİSON HASTALIĞI)
• Konjenital adrenal hiperplaziler
• Adrenal insidentalomalar
• Adrenal bez tümörleri

Yumurtalıkların (Over) Hormonal Hastalıkları

• Kadınlarda over hormon eksiklikleri (HİPOGONADİZM)
• Polikistik over sendromu (adet görmeme, kilo alma ve kıllanma artışı)
• Kadınlarda aşırı tüylenme (HİRSÜTİZM)
• Over tümörleri

Testis Hormonları Hastalıkları

• Testosteron hormonu eksikliği (HİPOGONADİZM)
• Erkekte meme büyümesi (JİNEKOMASTİ)
• Ereksiyon sorunları ve impotans (hormonal nedenli/testosterone eksikliği)
• Testis tümörleri

ENDOKRİNOLOJİNİN İLGİLENDİĞİ METABOLİK VE DİĞER HORMONAL HASTALIKLAR

• Şeker hastalığı (DİYABETES MELLİTUS)
• Obezite (ŞİŞMANLIK) ve diğer beslenme bozuklukları
• Hipertansiyon (Kan Basıncı Yüksekliği) ve özellikle endokrin hipertansiyon
• Lipid metabolizması bozuklukları (DİSLİPİDEMİLER): kanda kolesterol ve diğer kan yağlarının (trigliserid gibi) yüksekliği
• Metabolik sendrom (İNSÜLİN DİRENCİ SENDROMU)(obezite, insülin direnci, hipertansiyon, diyabet, dislipidemi…)
• Kanda şeker düşüklüğü (HİPOGLİSEMİLER)
• Gebelikte gebelik diyabeti ve tiroid hastalıkları başta olmak üzere her türlü endokrin hastalıklar ve hormon bozuklukları
• Kemik erimesi (OSTEOPOROZ) ve osteomalasi (kemik yumuşaması) başta olmak üzere metabolik kemik hastalıkları
• Bazı vitamin ve minerallerle ilgili hastalıklar (özellikle D vitamini ve kalsiyum metabolizması bozuklukları, D vitamini eksikliği)
• Diyabetik ketoasidoz, hiperosmolar hiperglisemik durum, hipokalsemik ve hiperkalsemik krizler, hipertiroidi krizi (tiroid fırtınası) ve feokromositoma krizi gibi endokrin acil durumlar.
• Kanda ürik asit yüksekliği (gut hastalığı)
• Endokrinolojik tümöral hastalıklar (NÖROENDOKRİN TÜMÖRLER)
• Karsinoid sendrom
• Ektopik hormon yapımı ve salgısı
• Poliglandüler yetmezlikler
• Multipl endokrin neoplaziler
• Vitamin ve mineral hastalıkları